Bài 15. Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu

Hiệp định Paris là hiệp định toàn cầu về chống biến đổi khí hậu được ký kết vào năm 2015 tại Paris, Pháp, chính thức có hiệu lực từ ngày 4/11, sau nhiều năm đàm phán giữa các quốc gia trên thế giới. Đây là văn bản pháp lý quốc tế đầu tiên quy định ràng buộc pháp lý cho tất cả các quốc gia trong việc giảm thiểu khí thải nhà kính, góp phần hạn chế sự nóng lên toàn cầu. Hiệp định đã nhận được sự tham gia của gần 200 quốc gia, thể hiện cam kết chung của cộng đồng quốc tế trong việc giải quyết thách thức toàn cầu này.

Trong một tuyên bố, Tổng Thư ký của Công ước khung Liên hợp quốc (LHQ) về biến đổi khí hậu (UNFCCC) Patricia Espinosa nhấn mạnh ngày này đánh dấu mốc quan trọng để các quốc gia cùng với thiện chí và thái độ nghiêm túc hướng tới hoàn thành các mục tiêu trong Hiệp định Paris về biến đối khí hậu.

Thực trạng biến đổi khí hậu hiện nay rất đáng lo ngại do lượng khí phát thải gây hiệu ứng nhà kính toàn cầu - một trong những thủ phạm chính gây ra biến đổi khí hậu - không có dấu hiệu sụt giảm, đặt ra những thách thức không nhỏ

Mục tiêu chính của Hiệp định Paris là giữ cho mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu ở mức dưới 2°C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp, và nỗ lực để hạn chế mức tăng này ở mức 1,5°C. Các đảo quốc nhỏ đặc biệt nhấn mạnh mục tiêu 1,5°C vì họ là nhóm nước có nguy cơ cao nhất trước bất kỳ thay đổi nào trong mực nước biển.

Cam kết giảm thiểu khí thải nhà kính: Mỗi quốc gia tham gia Hiệp định đều cam kết đặt ra mục tiêu quốc gia về giảm thiểu khí thải nhà kính phù hợp với khả năng của mình, và thường xuyên cập nhật và tăng cường mục tiêu này.

Hỗ trợ tài chính: Các nước phát triển cam kết hỗ trợ tài chính cho các nước đang phát triển để thực hiện các cam kết giảm thiểu khí thải nhà kính của họ. Hiệp định đặt mục tiêu đến năm 2020, các nước phát triển sẽ huy động tối thiểu 100 tỷ USD mỗi năm để giúp các nước đang phát triển chuyển đổi sang sử dụng những nguồn năng lượng sạch và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Thích ứng biến đổi khí hậu: Hiệp định cũng đề cập đến việc hỗ trợ các nước dễ bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu thích ứng với những tác động của biến đổi khí hậu. Văn kiện có hiệu lực trong bối cảnh khí phát thải nhà kính được dự báo sẽ tăng lên từ 12 tỷ tấn đến 14 tỷ tấn vào năm 2030. Các số liệu thống kê cho thấy Trung Quốc là nước xả thải khí gây hiệu ứng nhà kính lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 205 lượng khí thải toàn cầu, tiếp theo là Mỹ và Nga, trong khi Hàn Quốc là nước xả thải lớn thứ 9. Trong số các nước có lượng khí thải nhà kính lớn, hiện còn Nhật Bản, Nga và Australia chưa thông qua.

Cơ chế minh bạch: Hiệp định thiết lập một cơ chế minh bạch để theo dõi và đánh giá tiến độ thực hiện của các quốc gia trong việc thực hiện các cam kết của họ. Gần 200 quốc gia đã tham gia Hiệp định Paris và đã được 55 nước phê chuẩn, đại diện cho 55% tổng lượng khí thải toàn cầu, trong đó có Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Canada, Brazil và Liên minh châu Âu (EU).

Ý nghĩa

Hiệp định Paris là một bước ngoặt lịch sử trong nỗ lực quốc tế nhằm chống biến đổi khí hậu. Hiệp định đã thể hiện cam kết chung của cộng đồng quốc tế trong việc giải quyết thách thức toàn cầu này và đặt ra một khuôn khổ pháp lý cho hành động quốc tế về biến đổi khí hậu.

Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu có hiệu lực cho thấy các nước đã nhận thức rõ những hiểm họa mà biến đổi khí hậu gây ra và với cam kết này, các quốc gia có thể hạn chế những nguy cơ từ biến đổi khí hậu và xây dựng một thế giới hòa bình và thịnh vượng.

Tuy nhiên, Hiệp định Paris cũng đặt ra nhiều thách thức cho các quốc gia trong việc thực hiện các cam kết của họ. Các quốc gia cần có những chính sách và biện pháp cụ thể để giảm thiểu khí thải nhà kính, đồng thời cần huy động nguồn lực tài chính để hỗ trợ các nước đang phát triển thực hiện các cam kết của họ.

Theo báo cáo có nhan đề "Lỗ hổng khí phát thải" (Emissions Gap) của Chương trình Môi trường LHQ (UNEP) công bố cùng ngày, các nước cần phải khẩn trương đẩy nhanh các cam kết cắt giảm khí carbon (các-bon) phát thải gây tình trạng ấm lên toàn cầu nhằm ngăn chặn "thảm họa nhân loại".

Báo cáo chỉ rõ những cam kết về cắt giảm lượng khí phát thải mà Hiệp định Paris đề ra đến năm 2020 là chưa đủ bởi nhiệt độ trung bình toàn cầu sẽ vẫn có thể tăng lên 3,4 độ C vào cuối thế kỷ này.

Điều này sẽ kéo theo những thảm họa khí hậu quy mô lớn, dẫn tới nghèo đói, dịch bệnh và thiên tai. Báo cáo nhấn mạnh hơn bao giờ hết, các nước cần phải có thêm các biện pháp đối phó hữu hiệu.

Việt Nam cần tuân thủ những nghĩa vụ gì?     

Thỏa thuận Paris phân biệt giữa các cam kết áp dụng cho tất cả các Quốc gia thành viên và các cam kết chỉ áp dụng cho hoặc các nước phát triển hoặc các nước đang phát triển. Liên quan tới Việt Nam, với tư cách là một nước thành viên đang phát triển, Thỏa thuận Paris quy định các cam kết về các vấn đề: giảm nhẹ, thích ứng, hỗ trợ và minh bạch.       

Để giảm phát thải khí nhà kính, Điều 4 quy định các cam kết về xây dựng và thực hiện kế hoạch cho tất cả các Quốc gia thành viên. Trọng tâm là nghĩa vụ đảm bảo các mục tiêu về giảm phát thải khí nhà kính dưới hình thức đóng góp do quốc gia tự xác định. Quy định này cho phép cách tiếp cận trao quyền cho các quốc gia quyết định đối với vấn đề giảm nhẹ biến đổi khí hậu. Nhằm thúc đẩy tham vọng hơn nữa, Điều 5 quy định cơ sở cho hợp tác giữa các Quốc gia thành viên nhằm đạt được các mục tiêu giảm nhẹ.

Liên quan đến vấn đề thích ứng, Điều 7 quy định các nước thành viên đang phát triển có nghĩa vụ bắt buộc phải hoạch định kế hoạch và thực thi các biện pháp thích ứng.

Các cam kết có thể được hoàn thành bằng việc xây dựng và thực hiện các kế hoạch quốc gia về thích ứng với biến đổi khí hậu. Việc thực hiện do quốc gia quyết định, có tính đến yếu tố về giới, minh bạch và bảo đảm sự tham gia của cộng đồng. Trong quá trình hoạch định và thực thi các kế hoạch, cần tính đến các nhóm, cộng đồng và hệ sinh thái dễ bị tổn thương.

Thỏa thuận Paris đưa ra ba dạng hỗ trợ khác nhau: tài chính, phát triển và chuyển giao công nghệ và xây dựng năng lực. Các cam kết không được quy định cụ thể, đặc biệt là cho các nước thành viên đang phát triển. Liên quan đến hỗ trợ tài chính, các nước này chỉ được khuyến khích cung cấp các hỗ trợ một cách tự nguyện. Liên quan đến hỗ trợ phát triển và chuyển giao công nghệ và giúp đỡ xây dựng năng lực, Thỏa thuận Paris chỉ yêu cầu các Quốc gia thành viên hợp tác với nhau.

Thỏa thuận Paris có nhiều quy định đảm bảo khuôn khổ minh bạch, theo đó, các thành viên cam kết tính toán, báo cáo và kiểm tra hiệu quả của các hoạt động và hỗ trợ về chống biến đổi khí hậu. Có một điểm đáng lưu ý là khuôn khổ này sẽ áp dụng đối với tất cả các Quốc gia thành viên với sự linh hoạt cần thiết cho các Quốc gia thành viên phù hợp với khả năng của họ.

Kết luận

Hiệp định Paris là một văn bản pháp lý quan trọng trong việc giải quyết thách thức biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu của Hiệp định, cần có sự nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế trong việc thực hiện các cam kết của họ.

Tài liệu tham khảo:

• Trang web chính thức của Hiệp định Paris: https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement

• Báo cáo đánh giá thứ Sáu của Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC): https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/

• Các cam kết quốc gia về giảm thiểu khí thải nhà kính: https://unfccc.int/

• https://moit.gov.vn/bao-ve-moi-truong/hiep-dinh-paris-ve-bien-doi-khi-hau-chinh-thuc-co-hieu-luc2.html

• https://vupc.monre.gov.vn/ung-pho-voi-bien-doi-khi-hau/1641/thoa-thuan-paris-nam-2015